Basisbehoeftes – de behoeftes van de mens
De menselijke behoeftes zijn in de basis voor ons allemaal gelijk. De Piramide van Maslow is waarschijnlijk het bekendste model dat onze basisbehoeftes beschrijft, indeelt en rangschikt. Nog los van de volledige inhoud en de invulling die Maslow eraan geeft, verbeeldt het plaatje van deze piramide goed waar ik het over wil hebben. Het gaat hier nu niet over de exacte indeling van wat precies waarbij hoort of de omschrijvingen die Maslow zelf geeft aan de lagen en zijn visie op de werking van het geheel. Het gaat nu om het bestaan van de basisbehoeftes en de opbouw van deze behoeftes.
In de piramide zie je de verschillende belangrijke menselijke behoeftes afgebeeld, los én ten opzichte van elkaar geplaatst. Onderaan staan de behoeftes die als eerste prioriteit vragen en krijgen: de Fysiologische Behoeftes. Voeding en slaap zijn de belangrijkste fundamenten en het is dan ook logisch dat hier als eerste onze aandacht, ons handelen en onze energie naar toe gaat. Dit is noodzaak, we kunnen niet zonder voeding en rust, deze zijn nodig om überhaupt te kunnen overleven. Zo is het bij een baby, zo was het ook bij de oermens, en zo is het ook bij dieren het eerste dat aandacht vraagt – en soms ook het enige – wanneer het veel moeite kost om deze behoeftes te vervullen (bijvoorbeeld door schaarste).
Daarboven ligt de behoefte aan Veiligheid en Zekerheid, de behoefte aan een veilig bestaan en het gevoel dat er geen dreiging is. Die zekerheid hoeft niet alleen in materiele zaken te zitten, zoals het hebben van een dak boven je hoofd, financiële stabiliteit, een goede gezondheid of in zichtbare veiligheid door het hebben van ouders die voor je zorgen, het gaat er vooral om een gevoel van veiligheid en zekerheid en dit ervaart. Angst is een duidelijke indicator van een gebrek aan het gevoel van zekerheid en veiligheid.
Inmiddels is algemeen bekend dat een baby niet alleen behoefte heeft aan fysieke voeding en veiligheid, maar ook aan liefde en een liefdevolle verzorging, om gezond op te groeien. Een andere menselijke behoefte is de sociale behoefte; de behoefte aan vriendschap, sociaal contact en erbij horen. En vooral: het gevoel van verbondenheid. De behoefte aan liefde is er al vanaf het allereerste begin, de behoefte om er bij te horen groeit later en wordt steeds belangrijker tijdens het opgroeien.
Wanneer een kind ouder wordt komt daar de behoefte aan erkenning bij. Kijkend naar de kindertijd zie je dat deze behoefte ontstaat bij de ontwikkeling van het ‘ Ego’ met een piek in de puberteit. Je zelfbeeld en eigenwaarde worden belangrijk, wie ben je? Wie ben je in de maatschappij? In de groep? Ten opzichte van anderen? Wie wil je zijn? Hoe voed je jouw eigenwaarde? Iedereen heeft behoefte aan eigenwaarde, maar de invulling hiervan kan heel erg verschillen. (Hier kom ik later op terug)
Helemaal in de top van de piramide vind je de behoefte aan ontplooiing – aan Zelfontwikkeling. Het ontwikkelen van jezelf, groeien, leren, het ontwikkelen van je persoonlijkheid, jezelf leren kennen, jezelf verbeteren en jezelf inzetten. Hier kom je in het gebied van de niet-essentiële behoeftes voor overleving. Maar tegelijkertijd misschien ook wel het gebied waarin de sleutel ligt voor het vervullen van de ‘lagere’ behoeftes, en het gebied waarin je verlangen ligt zodra er voldoende voorzien is in de onderliggende basisbehoeftes.
Invulling – van behoeftes en prioriteiten
Over de exacte volgorde en invulling van deze piramide valt te discussiëren. (In de afgelopen jaren zijn er nieuwe varianten van dit model ontstaan, waarbij onder andere het gebied van zelfontwikkeling is uitgebreid en verschillende lagen heeft gekregen.) Maar dat er in dit model belangrijke behoeftes voor ons als mens worden benoemd, is iets waar we het wel over eens zijn. Ook is het voor velen herkenbaar dat, wanneer de onderste behoeftes veel aandacht vragen de bovenste erbij inschieten en minder belangrijk worden. Wanneer je ernstig ziek bent wordt erkenning een stuk minder belangrijk en is er ook minder aandacht voor actief sociaal contact. Wanneer je moeite hebt om financieel rond te komen en geen veilig huis of thuis hebt, kom je niet toe aan zelfontwikkeling. Met angst en onzekerheid is de schaarste voelbaar en richt je je op overleven en minder op het ontwikkelen van jezelf of het bewust leren van nieuwe dingen. Dat is logisch, en menselijk.
De piramide is naar mijn idee geen trap waarbij je pas verder kunt naar de volgende trede als de behoeftes op de onderste laag helemaal zijn vervuld. Zo zwart-wit kan het niet zijn. Het is dynamisch, waarbij de verschillende behoeftes heen en weer bewegen en ook tegelijkertijd kunnen opspelen. (In de ontwikkeling van een kind naar volwassenheid zie je ze overigens wel daadwerkelijk in deze volgorde opstapelen – er komen steeds meer behoeftes bij.) Bij ons, als volwassenen, lopen er volgens mij vaak een heleboel behoeftes door elkaar heen. Zeker wanneer we inzoomen op hoe persoonlijk de invulling van een behoefte kan zijn. Bijvoorbeeld wanneer iemand dingen moet begrijpen om zich veilig te voelen of zekerheid haalt uit het van betekenis zijn en waardering krijgen van anderen. Dan ontstaat er een verbinding en afhankelijkheid tussen de verschillende lagen. Daarbij kunnen we dingen ook heel anders ervaren. Wat praktisch gezien voor de één zekerheid betekent kan voor een ander niet zo zijn of niet voldoende zijn. En feitelijke zekerheid hoeft nog niet ‘zeker’ te voelen. Feitelijk niet ziek zijn, maar je wel continue zorgen maken om je gezondheid, betekent nog geen stabiliteit. Alles heeft een feitelijke, psychologische en emotionele laag. Ook de mate van behoefte kan heel persoonlijk zijn. Niet iedereen heeft bijvoorbeeld zo veel behoefte aan sociaal contact en erbij horen. Het lijkt dat hoe ‘hoger’ de behoefte hoe groter de nuance is in mate en invulling, binnen die behoefte.
Persoonlijke kleuring van behoeftes
Voor inzicht in de persoonlijke kleuring van deze behoeftes is de geboortehoroscoop mijn meest waarde bron, omdat deze individueel afgestemde informatie geeft en echt de wortels (de kern) toont. Er zijn een heleboel verschillende modellen die de verschillen tussen mensen classificeren en indelen in types met de daarbij behorende eigenschappen (en dus behoeftes). Denk aan de MBTI (Myers-Briggs Type Indicator), het Enneagram, de Big Five en andere persoonlijkheidsmodellen. De verschillende modellen hebben vaak veel gemeen.
Kijkend vanuit de Astrologie naar de piramide van behoeftes, zoom ik in op de middelste lagen. De fysiologische behoeftes zijn namelijk veelal praktische behoeftes, die mogelijk in mate en praktische invulling wel wat kunnen verschillen, maar de kleuring is niet zo genuanceerd als bij de daarboven liggende behoeftes. Neem de behoefte aan Veiligheid en Zekerheid. Hier wijk ik dan ook direct af van Maslovs betekenis; ik leg de nadruk namelijk op het gevoel van veiligheid, emotionele stabiliteit, je veilig en gekoesterd voelen, in plaats van op meetbare en praktische veiligheid. Wanneer voel je je gekoesterd en veilig? Deze behoefte is heel duidelijk zichtbaar bij kinderen. Het kind heeft genoeg eten en genoeg slaap en is gezond, maar voelt zich toch niet fijn; het huilt of is onzeker, snel van slag of emotioneel: het vraagt emotionele voeding. De kleuring van deze behoefte wordt in de Astrologie, in je geboortehoroscoop, gesymboliseerd door de Maan. Bij iedereen is de Maan terug te vinden in zijn of haar geboortehoroscoop, maar niet bij iedereen is hij op dezelfde manier geplaatst. Als we bijvoorbeeld naar het dierenriemteken kijken dan staat de maan bij de één in Maagd en bij een ander bijvoorbeeld in Leeuw. Het teken waarin de Maan staat geeft aan wat jij nodig hebt om je veilig te voelen.
Veel mensen zijn wel bekend met de Tekens van de dierenriem, meer bekend als de ‘sterrenbeelden’ – het teken waarin de Zon staat op het moment dat je wordt geboren, is jouw ‘sterrenbeeld.’ – De Zon gaat in een jaar tijd langs alle twaalf tekens, wat betekent dat hij ongeveer een maand lang in een teken staat. De Maan gaat in ongeveer een maand langs alle tekens en staat dus zo’n 2,5 dag in een teken. Dit betekent dat in een maand, waarin de Zon in één teken staat, de maan ieder van de twaalf tekens aandoet. Staat jouw Zon bijvoorbeeld in Tweelingen dan kan jouw Maan in één van twaalf tekens staan, afhankelijk van de dag waarop en het jaar waarin je bent geboren. Zo zijn dus alle combinaties mogelijk.
De Maan symboliseert dus onze behoefte aan veiligheid en geeft ons daar informatie over. Een kind heeft nog niet zo’n complexe verzameling aan behoeftes, waardoor de behoefte aan veiligheid heel duidelijk zichtbaar is en op de voorgrond treedt. Er is minder vertroebeling van andere behoeftelagen die we er als volwassenen bij krijgen, zoals de behoefte aan sociale relaties (Venus) en aan eigenwaarde en erkenning (Zon).
Voor meer inzicht in de persoonlijke verschillen in behoeftes op het gebied van veiligheid te beschrijven, kijken we naar een van de basisprincipes van de Astrologie: de Elementenleer.
Elementenleer
De dierenriemtekens zijn op te delen in de vier elementen. Vuur: Ram, Boogschutter en Leeuw. Aarde: Steenbok, Maagd en Stier. Lucht: Weegschaal, Tweelingen en Waterman. Water: Kreeft, Vissen en Schorpioen.
Wanneer jouw Maan in een Vuurteken staat heb je behoefte aan vrijheid en nieuwe prikkels om je veilig te voelen. Je hebt het nodig om ertoe te doen en zelf keuzes te kunnen en mogen maken. Een kind met een Maan in vuur heeft behoefte aan nieuwe prikkels en afwisseling, en zal zich fijn voelen als hij zelf invloed heeft op de situatie. Hij zoekt uitdaging en zal snel verveeld zijn, of zich beperkt voelen, bij routine en herhaling. Een volwassen heeft diezelfde uitdaging en afwisseling nodig. Hij heeft behoefte aan een gevoel van vrijheid en voelt zich niet niet fijn wanneer hij het gevoel heeft ergens (aan) vast of te klem te zitten.
Wanneer jouw Maan in een Aardeteken staat, heb je concrete zekerheid, structuur en voorspelbaarheid nodig om je veilig te voelen. Je wilt weten wat er van je verwacht wordt en wat je zelf kunt verwachten. Het voelt veilig wanneer het leven of een situatie voorspelbaar is en je weet waar je aan toe bent, wanneer er niet te veel verandert of onverwachte dingen gebeuren. De zekerheid haal je uit regelmaat, routine, concrete zaken en materie. Een kind met een Maan in een Aardeteken heeft behoefte aan structuur en een bekende omgeving en stabiliteit en kan zich veilig voelen bij vertrouwd speelgoed en herhaling. Een volwassene zoekt ook die duidelijkheid en zekerheid en voelt zich onrustig bij te veel verandering en onzekerheid.
Wanneer jouw Maan in een Luchtteken staat, heb je contact en begrip nodig om je veilig te voelen. Je wilt de wereld om je heen begrijpen en je hebt behoefte aan communicatie en contact. Voor een kind betekent dit dat hij het fijn vindt als er mensen om hem heen zijn, wanneer er tegen hem gepraat wordt en dingen worden uitgelegd. Voor een volwassene hetzelfde; je hebt behoefte aan mentale prikkels en uitwisseling, contacten zijn belangrijk net als communicatie. Je wil je wereld of een situatie begrijpen om je rustig en veilig te kunnen voelen.
Wanneer jouw Maan in een Waterteken staat, gaat het niet zo zeer om de vorm die wordt aangeboden, maar de manier waarop. Het gaat om de gevoelswaarde. Het gevoel van contact en een emotionele verbinding geeft een gevoel van veiligheid. Je gevoel, je emotionele staat, heeft veel invloed op jouw ‘veilig voelen’. Dit zijn gevoelige mensen. Zo kan een kind met een maan in een waterteken routine worden aangeboden of kan de situatie worden uitgelegd, maar wat het vooral nodig heeft is gevoelscontact en koestering. Het gaat er dus niet om wat je doet, maar vooral hoe je het aanbied, met welk gevoel. Ben je gestrest dan zal een kind dat voelen. Ook hier geldt voor een volwassene hetzelfde.
Zo zie je dat veiligheid op verschillende manieren kan worden ervaren. Als praktisch (Aarde) alles zeker lijkt, kan het nog niet zo voelen, doordat je het juist benauwd krijgt van al die materie en verantwoordelijkheid (Vuur), of door een gebrek aan emotionele verbinding (Water), of mentale contacten en begrip (Lucht).
Jouw persoonlijke behoeftes – in jouw geboortehoroscoop
We kunnen dit alles nog persoonlijker maken door te kijken naar jouw eigen geboortehoroscoop, waarbij alle behoeftes langskomen, en we verder kijken dan alleen het element. De Tekens geven meer specifiekere informatie en ook de verschillen en de dynamiek van alle behoeftes geeft veel inzicht in jouw persoonlijke palet.
Wat heb je nodig en hoe? Hoe worden jouw behoeftes nu al gevoed, of wordt misschien juist het tegengestelde aangeboden? Hoe past jouw huidige leven bij jouw behoeftes, en hoe zou je daarin (kleine) dingen kunnen aanpassen? Welke behoeftes worden er vervuld in jouw werk of thuis situatie? Wat had je nodig als kind? Wat werd je aangeboden? Wat heeft jouw kind nodig? Hoe verschillen jij en je partner, vriend, vriendin, kind of ouders in behoeftes? Inzicht in deze vragen, en de antwoorden daarop biedt een wezenlijke stap voor verdere zelfontwikkeling